Transport monuments protection in Southeastern Poland

Małgorzata Szelińska-Kukulak; Józef Kukulak

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia Geographica (2017)

  • Volume: 10, page 223-243
  • ISSN: 2084-5456

Abstract

top
The article presents a contemporary state and usage of transport engineering monuments in four voivodeships of Southeastern Poland (Lesser Poland, Subcarpathian, Lublin and Świętokrzyskie voivodeships). The monuments were enumerated on the basis of source materials, tables, spatial depictions on thematic maps, as well as descriptions of their general values in the places richest in monuments. The analysis shows that Lesser Poland voivodeship is the richest one in monuments (4th place according to national evidence of monuments) and there are mostly connected with railway transport. The number of monuments is relatively low in Świętokrzyskie voivodeship (11 places), however, along with railway monuments, local monuments of engineering form a considerable percentage. Among the museums, Lesser Poland museums are distinctive, due to a large amount of monuments (Museum of Municipal Engineering and Polish Aviation Museum in Cracow; Road Construction Museum in Szczucin; Railway Open-Air Museum in Chabówka). Periodically functioning narrow-gauge railways are also local tourism attractions (“Ciuchcia” in Bieszczady Mountains; “Pogórzanin” in Przeworsk; Vistula Narrow-gauge Railway in Nałęczów; Narrow-Gauge Railway in Starachowice; “Ciuchcia Express Ponidzie” in Świętokrzyskie). The usage of cultural heritage on the field of engineering, including transport monuments, might revive the development of tourism in some less developed regions of voivedships in question. Many objects, as evidences of old transport engineering, still awaits to be granted protection.

How to cite

top

Małgorzata Szelińska-Kukulak, and Józef Kukulak. "Ochrona zabytków techniki transportowej w południowo-wschodniej Polsce." Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia Geographica 10 (2017): 223-243. <http://eudml.org/doc/296726>.

@article{MałgorzataSzelińska2017,
abstract = {Artykuł prezentuje aktualny stan i wykorzystanie zasobów zabytków techniki transportu w czterech województwach południowo-wschodniej Polski (małopolskim, podkarpackim, lubelskim i świętokrzyskim). Dokonano ich zinwentaryzowania w oparciu o materiały źródłowe, zestawienia w formie tabel, przestrzennego ujęcia na tematycznej mapie i opisu zasadniczych walorów w miejscach najbardziej zasobnych w zabytki. Z ich analizy wynika, że województwo małopolskie ma takich zabytków najwięcej (4 miejsce według krajowej ewidencji zabytków) i są one związane głównie z transportem kolejowym. Względnie mało jest ich w województwie świętokrzyskim (11 miejsce), ale za to, oprócz zabytków kolejowych, duży odsetek stanowią tam zabytki sztuki inżynierskiej. Wśród placówek muzealnych wyróżniają się dużymi zasobami zabytków muzea małopolskie (krakowskie Muzeum Inżynierii Miejskiej i Muzeum Lotnictwa Polskiego, szczucińskie Muzeum Drogownictwa i Skansen Taboru Kolejowego w Chabówce). Kursujące okresowo zabytkowe kolejki wąskotorowe są lokalnymi atrakcjami turystycznymi (bieszczadzka „Ciuchcia”, przeworski „Pogórzanin”, nałęczowska Nadwiślańska Kolejka Wąskotorowa, Starachowicka Kolej Wąskotorowa, świętokrzyska „Ciuchcia Express Ponidzie”). Wykorzystanie dziedzictwa kulturowego z zakresu technicznego, w tym również zabytków transportu, może ożywić rozwój turystyki w słabiej dotąd wykorzystanych turystycznie rejonach omawianych województw. Wiele obiektów – świadectw dawnej techniki transportowej czeka jeszcze na objęcie ich ochroną.},
author = {Małgorzata Szelińska-Kukulak, Józef Kukulak},
journal = {Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia Geographica},
keywords = {kolejnictwo; muzea techniki; ochrona zabytków; województwo małopolskie; województwo podkarpackie; województwo lubelskie; województwo świętokrzyskie; zabytki transportu},
language = {pol},
pages = {223-243},
title = {Ochrona zabytków techniki transportowej w południowo-wschodniej Polsce},
url = {http://eudml.org/doc/296726},
volume = {10},
year = {2017},
}

TY - JOUR
AU - Małgorzata Szelińska-Kukulak
AU - Józef Kukulak
TI - Ochrona zabytków techniki transportowej w południowo-wschodniej Polsce
JO - Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia Geographica
PY - 2017
VL - 10
SP - 223
EP - 243
AB - Artykuł prezentuje aktualny stan i wykorzystanie zasobów zabytków techniki transportu w czterech województwach południowo-wschodniej Polski (małopolskim, podkarpackim, lubelskim i świętokrzyskim). Dokonano ich zinwentaryzowania w oparciu o materiały źródłowe, zestawienia w formie tabel, przestrzennego ujęcia na tematycznej mapie i opisu zasadniczych walorów w miejscach najbardziej zasobnych w zabytki. Z ich analizy wynika, że województwo małopolskie ma takich zabytków najwięcej (4 miejsce według krajowej ewidencji zabytków) i są one związane głównie z transportem kolejowym. Względnie mało jest ich w województwie świętokrzyskim (11 miejsce), ale za to, oprócz zabytków kolejowych, duży odsetek stanowią tam zabytki sztuki inżynierskiej. Wśród placówek muzealnych wyróżniają się dużymi zasobami zabytków muzea małopolskie (krakowskie Muzeum Inżynierii Miejskiej i Muzeum Lotnictwa Polskiego, szczucińskie Muzeum Drogownictwa i Skansen Taboru Kolejowego w Chabówce). Kursujące okresowo zabytkowe kolejki wąskotorowe są lokalnymi atrakcjami turystycznymi (bieszczadzka „Ciuchcia”, przeworski „Pogórzanin”, nałęczowska Nadwiślańska Kolejka Wąskotorowa, Starachowicka Kolej Wąskotorowa, świętokrzyska „Ciuchcia Express Ponidzie”). Wykorzystanie dziedzictwa kulturowego z zakresu technicznego, w tym również zabytków transportu, może ożywić rozwój turystyki w słabiej dotąd wykorzystanych turystycznie rejonach omawianych województw. Wiele obiektów – świadectw dawnej techniki transportowej czeka jeszcze na objęcie ich ochroną.
LA - pol
KW - kolejnictwo; muzea techniki; ochrona zabytków; województwo małopolskie; województwo podkarpackie; województwo lubelskie; województwo świętokrzyskie; zabytki transportu
UR - http://eudml.org/doc/296726
ER -

References

top
  1. Barszcz, M. (2005). Koleje wąskotorowe w turystyce. Zeszyty Naukowo-Techniczne Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji Rzeczypospolitej Polskiej, Oddział w Krakowie, seria: materiały konferencyjne, nr 74 (zeszyt 125): Zabytki transportu – Potencjał kulturowy i turystyczny, 11–31. 
  2. Białek, J. (2016). To będzie dworzec dla podróżnych i muzyków. Dziennik Polski, 21.X.2016, B6. 
  3. Duda, J., Dyba, O. (1993). Zabytki techniki na terenie Krakowa i województwa krakowskiego. Zeszyty Naukowo-Techniczne Oddziału Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji w Krakowie. Studia – Materiały – Informacje, z. 26: Ochrona zabytków techniki, przemysłu i sztuki inżynierskiej, 37–55. 
  4. Dudek, M. (2005). Próba klasyfikacji zabytków w transporcie. Zeszyty Naukowo-Techniczne Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji Rzeczypospolitej Polskiej Oddział w Krakowie, seria: materiały konferencyjne, nr 74 (zeszyt 125): Zabytki transportu – Potencjał kulturowy i turystyczny, 33–43. 
  5. Frąckowiak, M. (2016). Kolejnictwo polskie. Bydgoszcz: Wydawca Quixe Media Sp. z o.o. 
  6. Golat, R. (2004). Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Komentarz. Kraków: Zakamycze. 
  7. Gosztyła, M. (1996). Komunikacyjne zabytki Ziemi Przemyskiej i Przeworskiej. Zeszyty Naukowo-Techniczne Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji Rzeczypospolitej Polskiej Oddział w Krakowie, seria: materiały konferencyjne, nr 14 (48): Rozwój komunikacji a ochrona dziedzictwa kulturowego, 61–66. 
  8. Historia i ochrona zabytków w transporcie (2002). Zeszyty Naukowo-Techniczne Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji Rzeczypospolitej Polskiej Oddział w Krakowie, seria: materiały konferencyjne, nr 51 (100). 
  9. Hydzik, J., Schwertner, D., Żurowska, J. (red.) (2012). Wybrane zagadnienia historii zabytków transportu. Kraków: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Komunikacji Odział w Krakowie. 
  10. Janczykowski, J. (2007). Krakowskie zabytki postindustrialne – kłopot czy szansa? Wiadomości Konserwatorskie, 22, 102–105. 
  11. Jasiuk, J. (1988). Drogi rozwoju polskich muzeów techniki. W: Zabytki techniki w programie krajoznawczym PTTK, Materiały z Sejmiku Krajoznawczego Sielpia Wielka 7–10.04.1988. Kielce: Zarząd Wojewódzki PTTK. 
  12. Jędrysiak, T. (2011). Turystyka kulturowa w obiektach poprzemysłowych – zagadnienia ogólne. Turystyka Kulturowa, 6. 
  13. Jędrzejowska Kolej Dojazdowa. http://www.expres-ponidzie.k-ow.onet/ (dostęp: 30.09.2016). 
  14. Kronenberg, M. (2007). Turystyka dziedzictwa przemysłowego – próba sprecyzowania terminologii. W: T. Burzyński (red.), Dziedzictwo przemysłowe jako strategia rozwoju innowacyjnej gospodarki, IV Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Praktyczna, Zabrze, 6–7.09.2007. Katowice: Materiały GWSH. 
  15. Kruczek, Z., Litwicka, P. (2010). Ocena atrakcyjności turystycznej Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie. W: D. Orłowski, E. Puchnarewicz (red.), Turystyka kulturowa a regiony turystyczne w Polsce. Warszawa: Wyższa Szkoła Turystyki i Języków Obcych. 
  16. Kubejko, E. (2006). Sieć kolejowa w Karpatach Wschodnich. W: R. Fedan, Z. Makieła (red.), Uwarunkowania rozwoju turystyki Karpat Wschodnich. Przeworsk: Urząd Miasta Przeworska, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Jarosławiu, Przeworskie Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Gospodarczych, 215–223. 
  17. Kurowska-Ciechańska, J., Ciechański, A. (2007). Koleje. Warszawa: Wyd. Carta Blanca. 
  18. Łapa, E. (2009). Życie po życiu, czyli adaptacje obiektów poprzemysłowych w Krakowie. Krakowski Rynek Nieruchomości, 20. 
  19. Moczulski, M. (1998). Ochrona zabytków kolejnictwa na terenie Polski. W: Społeczna Opieka nad zabytkami, t. III. Warszawa: Oddział PTTK Warszawa-Śródmieście, 29–38. 
  20. Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie (2006). W: Lubelskie atrakcje turystyczne. Dęblin: Informator turystyczny. 
  21. Nałęczowska Kolej Wąskotorowa. (2013). Gazeta Nałęczowska, 12. Pozyskano z: http://www.naleczow.com.pl/gazeta/index.php?id=archiwum. 
  22. Orłowski, B. (2008). Fenomen turystyki industrialnej. Pułtusk–Ciechanów: Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora, Ciechanowskie Towarzystwo Naukowe, Region–Polityka–Promocja, 6. 
  23. Panasiewicz, M. (2007). Od ogrzewalni do Skansenu czyli Dzieje Parowozowni w Chabówce. Nowy Ratg: Prochem. 
  24. Pochwala, S. (2003). Małopolskie Szlaki Techniki. Kraków: Małopolskie Forum Edukacji Europejskiej. 
  25. Popkiewicz, M. (2006). Atrakcyjność turystyczna Przeworskiej Kolejki Wąskotorowej. W: R. Fedan, Z. Makieła (red.), Uwarunkowania rozwoju turystyki Karpat Wschodnich. Przeworsk: Urząd Miasta Przeworska, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Jarosławiu, Przeworskie Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Gospodarczych, 215–223. 
  26. Rygiel, Z. (1995). Bieszczadzkie kolejki leśne. Las Polski, 22. 
  27. Rymaszewski, B. (2005). Polska Ochrona Zabytków. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR. 
  28. Rytel, K., Żalińska, M. (2007). Turyści na tory! Zielone Światło. Biuletyn Centrum zrównoważonego Transportu, 11. 
  29. Stachyrak, J. (2005). Kolejką przyjaźni przez Karpaty. Krosno–Majdan: Fundacja Bieszczadzkiej Kolejki Leśnej. 
  30. Szelińska-Kukulak, M. (2015). Monuments of Technology as Objects of Industrial Tourism in Poland, with Particular Emphasis on Malopolska Region. W: Natural and cultural heritage: interdisciplinary researches, preservation and development. Sankt-Petersburg: Herzen State Pedagogical University of Russia, 319–330. 
  31. Szymalski, W. (2007). Kolejowe atrakcje turystyczne. Zielone Światło. Biuletyn Centrum zrównoważonego Transportu, 11. 
  32. Świerzewski, Z. (1972). Kolejki leśne – wczoraj – dziś – jutro. Warszawa. 
  33. Technika w transporcie. Historia i Zabytki (2007). Zeszyty Naukowo-Techniczne Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji Rzeczypospolitej Polskiej, Oddział w Krakowie, seria: materiały konferencyjne, 81 (135). 
  34. Turystyka w obiektach poprzemysłowych (2004). Warszawa: Polska Organizacja Turystyczna. 
  35. Wągrowski T., (2006). Komunikacja lądowa w krajobrazie kulturowym krainy świętokrzyskiej. Kielce: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Kielcach; SITK RP Oddział w Kielcach. 
  36. Wieja, T., Chmura, J. (2011). Krakowski szlak techniki – pierwsza postindustrialna miejska trasa turystyczna w Polsce. Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki, 2(39), 173–189. 
  37. Zabytki transportu – potencjał kulturowy i turystyczny (2005). Zeszyty Naukowo-Techniczne Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji Rzeczypospolitej Polskiej, Oddział w Krakowie, seria: materiały konferencyjne, 74 (125). 
  38. Zabytkowe obiekty techniki transportowej (2005). Zeszyty Naukowo-Techniczne Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji Rzeczypospolitej Polskiej, Oddział w Krakowie, seria: materiały konferencyjne, 71 (122). 

NotesEmbed ?

top

You must be logged in to post comments.